DE GESCHIEDENIS VAN KERAMIEK EN AARDEWERK IN ALBANIË

KERAMIEK - EEN AMBACHT EN ERFGOED

Om een simpele reden was Kavaja een geliefde stopplaats op de Via Egnatia voor reizigers: vanwege de kwaliteit van het klei- en aardewerk, noodzakelijk voor het bewaren van water en etenswaren tijdens de langere tochten. De klei die in overvloed aanwezig is in de ondergrond van Kavaja heeft eeuwenlang ambachtslieden over de hele Balkan geïnspireerd om prachtige stukken te maken. De oudste aardewerken kruik uit de streek werd gevonden bij het graven van het fundament van onze woonblok, zelfs de Grieken leerden van de Albanese pottenbakkers hoe ze amforen moesten maken. Wandel door de charmante straatjes van Kavaja en je zult lokale ambachtslui overal uitgestald zien - momenteel zijn vooral de tinslagers nog actief aanwezig in het straatbeeld - of neem een kijkje in de verschillende werkplaatsen terwijl ze met zorg en precisie hun producten maken zoals aardewerk, olijfolie of tapijten.  De klei die in ons aardewerk wordt gebruikt, wordt rechtstreeks uit de omgeving gehaald, waardoor elk stuk een stukje van de geschiedenis en 'soil' van Kavaja met zich meedraagt. 

Kavaja is een stad in Albanië die bekend staat om zijn lange geschiedenis van pottenbakken. Door de rijke kleigrond (een kilometers lange klei-ader die reikt van Helmas tot de witte kleiklif van Bardhor aan de zee) en het ambachtelijke vakmanschap van de lokale bevolking, had de stad een bloeiende pottenbakkers gemeenschap. In Kavaja worden al eeuwenlang traditionele aardewerk technieken gebruikt om prachtige en functionele stukken te creëren. Vandaag is de Kostrista familie als enige actieve pottenbakkerij overgebleven.

De lange armoede in het land en het communisme hebben helaas een zware impact gehad op kunst en cultuur. Het sluiten van de oude fabrieken had eveneens een grote impact. De stenen schoorstenen van de ovens tekenen nog steeds de horizon van het stadje, maar de gebouwen zelf zijn (mede door de aardbeving in 2011) verdwenen.

De gekende keramiek geschiedenis van Kavaja gaat terug tot de Ottomaanse tijd, toen de stad een belangrijk handelscentrum (Karavanserai)

was voor onder meer keramiek en aardewerk. Veel van de technieken en ontwerpen die vandaag de dag worden gebruikt, stammen nog steeds af van deze oude tradities. Het pottenbakken wordt van generatie op generatie doorgegeven, waardoor de kunst levend blijft in de gemeenschap.

In het Etnografisch museum van Kavaja en de Oude Potterij (Restaurant Poceria Vjeter) is hierover veel meer informatie terug te vinden, zoals oude collectie-stukken, historische vondsten en zelfs de catalogi van de fabrieken. 

In de oude fabrieken van Kavaja werd vroeger op grote schaal aardewerk geproduceerd. Deze fabrieken waren belangrijke economische spelers in de regio en voorzagen in de vraag naar aardewerk zowel binnen Albanië als daarbuiten. Hoewel veel van deze fabrieken vandaag de dag niet meer actief zijn, blijft de kunst van het pottenbakken voortleven in het werk van lokale ambachtslieden zoals de Kostista familie en: via Keramix.

De aardewerkproductie in Kavaja is meer dan alleen een ambacht of een bedrijf.

Het is een levenswijze, een culturele expressie, en een bron van trots en voldoening voor de ambachtslieden die erbij betrokken zijn en dit in leven houden door hun leven eraan te wijden.

Het is een tastbaar bewijs van de rijke geschiedenis en cultuur van deze stad,

en een duurzaam symbool van haar unieke karakter en identiteit.

POÇERIA E VJËTER

Poçeria e Kavajës was een fabriek die verschillende keramische producten produceerde, zoals serviesgoed, borden, vazen, keukengerei, enz.

In het begin lag de nadruk op de productie van bouwmaterialen zoals tegels, rioolbuizen, bakstenen, enz. Maar na verloop van tijd werd het productassortiment uitgebreid met drainagebuizen, sanitair, brandwerende materialen, enz.

In Tirana werd een deel van deze nieuwe industrie, de Cooperative of Poçeria 08, in 1957 omgevormd tot de Ceramic-Glass Factory met behulp van de Volksrepubliek Polen. Drie jaar later werd het omgevormd tot de Staatsindustriële Onderneming voor Keramiek. Dit besluit van de regering ging gepaard met sectorale verdeling, verdeling van productie volgens de principes van gecentraliseerde economie, en vervolgens decentralisatie van de dikwandige keramische productie door het openen van soortgelijke fabrieken in bijna elke stad in het land om aan de lokale behoeften te voldoen. Zo'n fabriek werd ook geopend in Kavajë. De Poçeria van Kavajë was een succesvolle onderneming in de productie van keramische producten en droeg bij aan de ontwikkeling van deze industrie in het land.

Ze werd opgericht door de vereniging van kleine ambachtslieden, die gespecialiseerd waren in de productie van keramische producten voor de lokale behoeften. In het begin produceerden ze alleen aardewerk en tegels met de hulp van drie meesters en een paar assistenten. Later, met de introductie van elektrische ovens, breidde het assortiment producten zich uit en verbeterde zowel de hoeveelheid als de kwaliteit. Als een van de eerste fabrieken in het land speelde het een belangrijke rol bij de productie van keramische producten op nationaal niveau en het leveren van deze producten aan plattelandsgebieden. Net als bij elke commerciële activiteit in het land, stelde de staat de prijzen vast voor de verkoop van keramische producten, vooral voor het basisassortiment. Als gevolg daarvan groeide de keramische productie tot wel tien keer in 1973 en in 1974 waren er 15 fabrieken in Albanië met een capaciteit van 252 miljoen tegels per jaar om te voorzien in de behoeften van de bouwsector. De groei van de bouwmaterialen industrie van 1950 tot 1980 werd geschat op 74,5 keer meer. Bovendien leidde het massale gebruik van keramiek in de bouwsector tot de oprichting van de Vuurvaste Materialen fabriek binnen de Metallurgische Combinatie in Elbasan, en later werd de keramiekfabriek geïntegreerd in de Metallurgische Combinatie in Elbasan. Dit zorgde voor een verdere groei en ontwikkeling van de keramische industrie in Albanië.

De introductie van nieuwe technologieën en investeringen in de sector zorgden ervoor dat de productiekwaliteit en efficiëntie verbeterden.

De keramische producten uit Albanië werden steeds meer gewaardeerd, zowel op nationaal als internationaal niveau.

De keramische industrie speelde ook een belangrijke rol bij het creëren van werkgelegenheid en het stimuleren van de economie in het land.

Fabrieken zoals deze boden werkgelegenheid aan duizenden arbeiders en droegen bij aan de welvaart van de regio. De groei van de keramische industrie had ook een positief effect op de bouwsector en de infrastructuurontwikkeling in Albanië. De beschikbaarheid van hoogwaardige keramische producten maakte het mogelijk om kwalitatief hoogwaardige en duurzame gebouwen en structuren te bouwen. Al met al heeft de keramische industrie in Albanië een belangrijke rol gespeeld bij de economische ontwikkeling van het land. Het heeft bijgedragen aan de productie, de werkgelegenheid en de infrastructuurontwikkeling, en heeft Albanië op de kaart gezet als een producent van hoogwaardige keramische producten.

De oude Poçeria is na herval door de huidige eigenaar authentiek gerestaureerd en huisvest het allerbeste restaurant van de streek.

Lashi heeft met veel oog voor detail en nog meer respect voor de geschiedenis van deze unieke plek een parel gecreëerd met link naar het verleden.

Binnenin kan je tal van authentieke stukken bewonderen, overal zijn er foto’s, boeken en zelfs catalogi van de fabriek. Hij weet zelf ontzettend veel van het verleden. In de tuin staan potten die vervaardigd zijn in de oude ovens, en het servies is gemaakt door de Kostrista familie, waarvan vele leden ooit in de fabriek werkten.  De stoofbordjes in de vorm van oude amforen die we nog mee in de oven hebben geladen,

zullen weldra de keuken in gaan en onze mijn tafel belanden volgende keer we met gasten culinair gaan genieten, in de Poçeria e Vjëter.

GESCHIEDENIS EN GEOGRAFIE - CULTURAL HERITAGE IN KAVAJA

De natuurlijke ontwikkeling van de ambachtelijke kunst in Kavaja begint in de 15e eeuw, maar archeologische vondsten dateren de nederzetting al in de prehistorie. Vele hiervan zijn te bewonderen in het museum van Durres of het etnografisch museum van Kavaja. De stad werd later een verblijfplaats voor oosterse en westerse reizigers die steeds meer in aantal toenamen. Kavaja staat bekend als een centrum voor metaalbewerking (tot op de dag van vandaag zin er tinslagers actief), zilverwerk, houtsnijwerk en vele andere ambachten. Echter, vanwege de beperkte professionele vaardigheden van de doorgaans ongeschoolde ambachtslieden konden de Albanese ambachtelijke producten niet worden beschouwd als een echte industrie omdat het ambachtelijk, manueel werk betrof. Tot de jaren ’30 deed de Albanees "alleen maar werk om te overleven". Misschien om deze reden besloot het Onderwijscongres van Tirana in 1929 diverse vakken op te nemen in het onderwijsprogramma die bijdragen aan de ontwikkeling van algemene vaardigheden in verschillende ambachten: papier snijden, het maken van mozaïeken, kartonwerk, boekbinden, textielwerk, houtsnijwerk, metaalbewerking, zilverwerk en kleiwerk / keramiek. 

Naast de landbouw, was de pottenbakkerij de tweede belangrijke bezigheid in de klei-rijke regio Midden-Albanië. In 1897 functioneerden er 10 bakovens voor het bakken van bakstenen en dakpannen, en 2 voor gebruiksgoed zoals kruiken, borden, kommen en bewaarpotten, in het Kavaja-gebied. Voor de productie van aardewerk hadden ambachtslieden het zichzelf gemakkelijk gemaakt door gebruik te maken van een draaiwiel dat werd aangedreven door een as, in tegenstelling tot het handmatige proces dat in andere delen van Albanië werd gebruikt. Van de late 19e eeuw tot het eerste kwart van de 20e eeuw domineerde het aardewerk van 17 Kavajaanse families de markten van Midden-Albanië vanwege de diversiteit, kleuren en glazuur. Ondanks het gebruik van vrij primitieve tafels en ovens, waren hun producten zeer divers, zoals potten, schalen en vooral kruiken, die, hoewel vergelijkbaar met andere Albanese regio's, opvielen door hun "harmonieuze en elegante" vormen en bloemmotieven. 

Er werden echter ook andere symbolen gebruikt om ambachtelijke werken te versieren, zoals de zon, sterren, kersenbloesem, slangen en tarwekorrels. Gedurende de eeuwen vermengden deze elementen zich met religieuze symbolen van de respectieve ambachtslieden. Zelfs de plaats waar de ambacht werd beoefend speelde een belangrijke rol bij het bepalen van de gebruikte elementen. Zo had de invloed van buitenlandse culturen meer invloed in steden dan in dorpen, maar de ambachtslieden hadden altijd een eigen stijl, vooral als het ging om steenbewerking. In het Kavaja-gebied werd aardewerk geproduceerd door 17 lokale families en dom ineerde keramiekproductie in de regio. De technieken en ontwerpen varieerden afhankelijk van de familie en de locatie, maar over het algemeen werden aardewerkstukken met de hand gevormd en vervolgens gedecoreerd met een combinatie van gegraveerde patronen, reliëfversieringen en glazuur. De meest voorkomende kleuren in het aardewerk waren blauw, groen en bruin, afkomstig van natuurlijke pigmenten en glazuur.  De motieven op het aardewerk werden vaak geïnspireerd door de natuur, zoals bloemen, bladeren, vogels en dieren. Religieuze symbolen, zoals kruisen en iconen, waren ook populair.

Misschien heeft deze concurrentie de ambachtslieden met gemeentelijke vergunningen gestimuleerd om over te stappen naar werkplaatsen voor de productie van aardewerk in 1936, gevolgd door anderen, die doorgingen tot na de tijd van de LDB (Lidhja Demokratike e Bashkësisë - Democratische Partij van de Unie) tijdens het communistische regime, toen ze werden geïntegreerd in de ambachtencoöperaties. Desalniettemin komen de gegevens over het aantal pottenbakkers in Kavaja vóór de LDB niet met elkaar overeen.

Als erfgenamen van een van de vroegste Europese volken die met ijzerwerk werkten, bleven mannen zich bezighouden met metaalbewerking, voornamelijk door geïmporteerde Italiaanse vaten te imiteren. Deze metaalbewerkingsvaardigheden beperkten zich echter tot het produceren van blikken voor voedseltransport, maar waren bekend om hun klokken voor vee. In de LDB-tijdperk kreeg de metaalbewerking in Albanië, inclusief ijzer, koper en zilver, een boost en nam de aandacht voor keramiek langzaam af.

In de jaren '50 van de 20e eeuw bevonden de werkplaatsen en smederijen van metaalbewerkers zich op dezelfde locatie. Potten, schalen en andere aardewerkproducten werden opgeslagen in een aardewerk depot (deels bewaard gebleven tot op heden) aan het einde van de communistische periode. De keramiekproductie in het Kavaja-gebied was voornamelijk gericht op de lokale markt, maar er waren ook enkele exportmogelijkheden. In de jaren 1930 werden er zelfs pogingen gedaan om de keramiekproductie te moderniseren en te mechaniseren, maar deze waren niet erg succesvol.

Al met al speelden zowel de tapijt- als de keramiekproductie een belangrijke rol in de ambachtelijke tradities van het Kavaja-gebied. Ze waren nauw verbonden met de lokale cultuur en levensstijl, en vormden een bron van inkomsten en trots voor de ambachtslieden en hun gemeenschappen. Ondanks de beperkte beschikbaarheid van gegevens over deze ambachten, blijven ze een waardevol onderdeel van het culturele erfgoed van Albanië.